نشست علمی «انقلاب اسلامی و توسعه اصطلاحنامه های علوم اسلامی» از سلسله نشست های چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی به همت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی برگزار شد.
چهارمین نشست از سلسله نشست های چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی با موضوع «انقلاب اسلامی و توسعه اصطلاحنامه های علوم اسلامی» در تالار شیخ طبرسی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین محمدهادی یعقوب نژاد (معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) و دبیری علمی حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی مجیدی نظامی برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام والمسلمین مجیدی نظامی با اشاره به روایتی از امیر المؤمنین(ع) مبنی بر این که انسان در ۴۰ سالگی به منتهای رشد خود می رسد، اظهار داشت: ما در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی هستیم و باید عملکرد خودمان را بازنگری کنیم و محاسبه داشته باشیم تا ببینیم رشدمان در حوزه پژوهش چگونه بوده است.
عضو هیات علمی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی با اشاره به دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه های مختلف علمی، فرهنگی، صنعتی و نظامی خاطرنشان کرد: ازجمله این دستاوردها در حوزه پژوهشهای دینی است که موضوع این نشست ما «اصطلاحنامههای علوم اسلامی و توسعه آن » پس از پیروزی انقلاب است. به خصوص در حوزه سازماندهی علوم اسلامی کارهای ویژه ای انجام شده است که میتوان به تالیف اصطلاحنامههای فقه، اصول فقه، کلام اسلامی، منطق، اخلاق اسلامی، علوم حدیث و فلسفه اسلامی همچنین راهاندازی پایگاههای متعدد برای عرضه کارهای پژوهشی فوق به ویژه پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی اشاره داشت.
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین یعقوب نژاد با اشاره به اهمیت پرداختن به دستاوردها و عملکرد نظام اسلامی اظهار داشت: موضوعی که برای این نشست انتخاب کرده ایم موضوع تاریخی است و این که در حوزه اصطلاح نامه علوم اسلامی وضعیت ما بعد از انقلاب چگونه بوده است و چه جایگاه یرا در ایران و جهان در این زمینه داریم.
وی با اشاره به پیشینه اصطلاح نامه نویسی در جهان، اولین اصطلاح نامه را مربوط به «روژه» در سال ۱۸۲۵ به زبان انگلیسی دانست و گفت: اصطلاح نامه ای که «روژه» نوشته است در حقیقت یافتن مترادف اصطلاحات بود و از ساختار معنای خاصی برخوردار نبود ولی امروزه اصطلاح نامه ها تحول چشمگیری داشته اند و ما در حوزه علوم اسلامی قابلیت های جدیدی از اصطلاح نامه را استخراج کرده ایم.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به تحولاتی که در ایران در حوزه اصطلاح نامه نویسی اتفاق افتاده به مقاله ای در این زمینه از خود که در سال ۸۴ به چاپ رسیده اشاره کرد و گفت: در ایران تا سال ۱۳۷۵ هیچ نشانی از اصطلاح نامه های تالیفی و اصیل نیست و چند موردی هم که بوده ترجمه ای از اصطلاح نامه های غربی با عناوین «توسعه فرهنگی، اطلاع رسانی و دکومانتاسیون» بوده که در سال ۵۸ به همت مرکز اسناد فرهنگی آسیا ترجمه و منتشر شده بود.
وی گفت: در سال ۷۵ هم مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران اصطلاح نامه«spines» از انتشارات یونسکو را با عنوان اصطلاح نامه «نما» ترجمه و نشر داد و همچنین در سال ۷۷ اصطلاح نامه بین المللی توسعه فرهنگی از یونسکو توسط مرحوم دکتر عباس حری ترجمه و منتشر شد و همچنین این مرکز از سال ۸۰ به بعد هم اصطلاح نامه هایی در شاخه های مختلف علوم از قبیل جامعه شناسی، فنی مهندسی، شیمی، زمین شناسی، زیست شناسی، فیزیک و کشاورزی انجام داده است که همه آنها ترجمه آثار غربی بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوب نژاد اظهار داشت: اولین کاری که به صورت تالیفی و اصلی در حوزه اصطلاح نامه نویسی در ایران انجام شده است در حوزه علمیه قم و به وسیله دفتر تبلیغات اسلامی انجام شده است که از سال ۷۱ شروع به کار کردیم و در بهار سال ۷۶ مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی وابسته به معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی اولین اصطلاح نامه در زمینه علوم اسلامی را با عنوان اصطلاحنامه فلسفه اسلامی را انتشار داد و بعد از آن اصطلاحنامه های علوم قرآنی، اصول فقه، منطق، کلام اسلامی و اخلاق اسلامی را به چاپ رساند.
وی با اشاره به کار بزرگ حوزه علمیه قم در زمینه اصطلاحنامه نویسی علوم اسلامی، گفت: پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی به دنبال این است که همزمان با کار کاغذی کار الکترونیکی در فضای دوم یا مجازی هم داشته باشد و امروز به جایی رسیده است که هر مرکز پژوهشی در هر عرصه ای که بخواهد اصطلاح نامه بنویسید با این پژوهشکده مشورت میکند و از تجربیاتش استفاده میکند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که اصطلاحنامه در ایران از نظر تاریخی در حوزه علمیه قم پایه گذاری شده است و همزمان با حوزه علمیه دیگران کار ترجمه انجام داده اند، گفت: بحثی در زمینه اصطلاحنامه نویسی مطرح است که اصطلاحنامه ها علاوه در حوزه های علمی در حوزه های معرفتی هم می تواند نقش ایفا کند لذا در این راستا در سال ۷۸ اصطلاحنامه در حوزه موضوعی امام خمینی(ره) را نوشته شد که در نوع خود کار خاصی بود زیرا به این نتیجه رسیدیم که برای بررسی معرفت هم باید یک ساختار نظام مند معنایی داشته باشیم.
وی با اشاره به روند تکاملی اصطلاحنامه نویسی اظهار داشت: این روند تکاملی هیچگاه متوقف نمیشود و امروزه ما به حوزه های معنا شناختی ورود کرده ایم و شاهد عبور از اصطلاحنامه ها به هستیشناسی و آنتولوژی هستیم.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوب نژاد با اشاره به لزوم همکاری، هم اندیشی و کار گروهی در زمینه اصطلاحنامه نویسی ابراز داشت: ما باید برای جذب پژوهشکده ها و نهادهای علمی طرحها و مدلهای خود را ارائه کنیم و دیگران را با خود همراه کنیم تا بتوانیم روند توسعه ای خود را ادامه دهیم.
وی در رابطه با توسعه و گسترش اصطلاحنامههای علوم اسلامی به عرصه بین المللی اظهار داشت: اولین اقدامی که در این زمینه به نظر میرسد ترجمه اصطلاحنامه ها است که در این زمینه هم فعالیت هایی انجام شده و اصطلاحنامه علوم عقلی و اصطلاحنامه فلسفه در لبنان رونمایی شد که کار نوینی در جهان عرب بود به طوریکه حتی آنها در معادلسازی برای عنوان اصطلاحنامه هم از حوزه علمیه کمک گرفتند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که برای توسعه اصطلاحنامه به کشورهای دیگر نیاز به انتقال فرهنگ و هنجارهای ما به آن کشورها است، گفت: خود اصطلاحنامه ها هم کار انتقال فرهنگ را انجام میدهند؛ نکته دیگر در زمینه ترجمه اصطلاحنامه ها این است که اصطلاحنامه ها باید گزینشی ترجمه شوند و موارد اختلافی را نیاز نیست که به کشورهای دیگر انتقال دهیم.
این نشست علمی با پرسش و پاسخ به کار خود پایان داد.
- نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اندکی تغییر