پنجشنبه 16 آبان 1398

آشنایی با کلان پروژه های پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی /1

کلان پروژه اصطلاح نامه

تدوین اصطلاح نامه جامع علوم اسلامی یکی از مأموریت های ویژه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در جهت توانمند سازی علوم اسلامی است.انجام این مأموریت ویژه بر عهده پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی گذاشته شده است. این پژوهشکده قبل از شروع به تدوین اصطلاح نامه در حوزه‌های علوم اسلامی اقدام به تعریف حوزه مأموریت خود (تعریف و تبیین محدوده علوم اسلامی) نمود. دلیل مطلب این بود که تعیین مصداق علوم اسلامی کاری دشوار است زیرا بعضی از علوم مثل علم منطق که هم اینک در میان مسلمانان مورد توجه است قبل از ظهور اسلام نیز سابقه داشته است. بدیهی است توانمند سازی علوم اسلامی متوقف بر تدوین اصطلاح نامه در همه حوزه هایی است که به نوعی دین اسلام و متفکران اسلامی در شکل گیری ، توسعه و تعمیق آن نقش داشته اند.  بر همین اساس پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی تدوین اصطلاح نامه در حوزه های علوم اسلامی و حوزه های وابسته را در محدوده مأموریت خود قرار داد؛ مراد از «علوم اسلامى و حوزه‏هاى وابسته» علوم و معارفى است که:

 1- اسلام در تأسیس آن دخالت داشته است (محصول دین اسلام است). مانند: علوم قرآن، علوم حدیث، فقه، اصول فقه، تاریخ اسلام و....

 2- دانشمندان اسلامى در رشد و پرورش آن نقش داشته‏اند، مانند: فلسفه، منطق و...

 3- دانمشندان مسلمان داراى مبانى اختصاصى(برخاسته از اسلام) در آن حوزه هستند، مانند: حقوق، بخشى از فلسفه‏هاى مضاف مثل فلسفه اخلاق و...

  نکته دیگری که این پژوهشکده آن را جزء مأموریت اصلی خود قرار داد، باز نگرى مستمر اصطلاح نامه‏هاى تدوین شده است و این مطلب در واقع جزء ماهیت اصطلاح نامه‌ها است. اصطلاح نامه علوم اسلامی بعد از تدوین، به سه جهت نیازمند پشتیبانى و بازنگرى مستمر است :

 الف- بدلیل بدیع بودن اصطلاحنامه نگارى در حوزه علوم اسلامى، وجود نقص و کاستى امرى طبیعى است ، از طرفى اهمیت آن و کثرت کاربران و مخاطبان آن اقتضاء مى‏کند که عیوب و نواقص کار در سریع‏ترین زمان ممکن کشف و برطرف شود.

 ب - به سبب سرعت پیشرفت علوم و آهنگ رو به رشد تولید علم در همه عرصها - از جمله علوم اسلامى و حوزه‏هاى وابسته - که نتیجه آن افزایش مستمر اطلاعات و جعل اصطلاحات جدید و در مواردى - تغییر روابط اصطلاحنامه‏اى است. به همین جهت دائما باید سیر تحول و پیشرفت این علوم را رصد کرد تا اصطلاحنامه تولیدی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی کارآمد، همیشه پاسخگو و روزآمد باشد.

ج به دلیل استفاده بیش از 30 مرکز پژوهشی (داخلی و بین المللی) از اصطلاحنامه های تولیدی این پژوهشکده ، با تعاملات سازنده و مستمر میتوان علاوه بر به روز رسانی اصطلاحنامه ها و کشف و رفع نواقص احتمالی ، از ظرفیت ایجاد شده در مسیر نشر و اشاعه فرهنگ اسلام ناب محمدی بیشترین بهره را برد. 

1. آثار منتشر شده

اصطلاح نامه علوم قرآنى

 این پژوهش به همت گروه پژوهشى‏ علوم قرآنى ‏در سال1373 و با همکارى اساتید مشاور آغاز گردید و در سال‏1376به پایان رسید، که در یک‏ جلد با468 صفحه و4151اصطلاح به چاپ رسیده است. مجموعه فوق، با مراجعه به بیش از300منبع ‏علوم ‏قرآنى ‏استخراج و به ‏سه ‏بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم شده است.

در بخش الفبایى، هر یک از اصطلاحات در حوزه علوم قرآنى معیّن شده، و روابط معنایى آن با باقى اصطلاحات مشخص شده است.

در بخش نظام یافته نماى اصطلاحات علوم قرآنى از عام‏ترین اصطلاح به همراه مترادف‏ها، اخص‏ها و وابسته‏ها تا خاص‏ترین آن تنظیم یافته است، به نوعى که مى‏توان مجموعه اصطلاحات علوم قرآنى را به صورت رده بندى شده با همه اطلاعات فرعى در این بخش ملاحظه کرد.

بخش ترسیمى، دست رسى به رده‏هاى اعم و اخص را به صورت منظم و رده بندى شده ممکن کرده که حوزه فعالیت این اثر، علوم قرآنى است و شامل معارف قرآنى نمى‏شود.

اصطلاح نامه فلسفه اسلامى‏

 حوزه فعالیت این اصطلاح نامه تمامى مکاتب فلسفه اسلامى، یعنى فلسفه مشاء، حکمت اشراق «حکمت متعالیه» را شامل مى‏شود.

این تحقیق توسط گروه پژوهشى ‏فلسفه اسلامى‏ در سال1373 با همکارى اساتید مشاور شروع شد و درسال1376 به پایان رسید، که در دو جلد با1289 صفحه و23000 اصطلاح به چاپ رسیده است. مجموعه فوق، با مراجعه به بیش از122منبع ‏فلسفى ‏استخراج و به صورت الفبایى تنظیم و چاپ شده است.

اصطلاح نامه منطق‏

 این تحقیق توسط گروه پژوهشى‏منطق‏در سال1377 با هم‏کارى اساتید مشاور شروع و در سال‏1381 به پایان رسید، و در یک‏ جلد با440 صفحه و6327 اصطلاح به چاپ رسیده است. مجموعه فوق با مراجعه به بیش از43منبع‏ منطقى ‏استخراج و به ‏سه‏ بخش الفبایى،نظام یافته و ترسیمى تنظیم شده است. نمایش الفبایى ساده ‏ترین نمایش اصطلاحات است که در آن هر اصطلاح در ردیف الفبایى خود قرار گرفته و اطلاعات مربوط را به نمایش مى‏گذارد. نمایش نظام یافته اصطلاحات از عام ترین اصطلاح به خاص ترین آن صورت مى‏گیرد؛ البته، مترادف ها و وابسته ها نیز در آن نمودار مى گردد.نمایش ترسیمى در این روش تنها اصطلاحات مرجّح و موجود در سلسله مراتب علم(اعم و اخص)نمایش داده مى‏شود.این اصطلاح نامه در حوزه علم منطق، فهرستى منظم از واژه‏هاى کلیدى و کاربردى آن حوزه به همراه روابط معنایى بین آن‏ها را ارائه مى‏دهد. هدف اساسى و کاربردى آن تهیه طرحى از حوزه این علم براى نشان دادن روابط منطقى میان مفاهیم اصطلاحات و ترسیم کلى و مجموعى از ساختار آن است که در سازمان دهى اطلاعات منطق به خصوص در روش هاى رایانه بسیار کار آمد است و نظام نمایه سازى را نیز پشتیبانى کلید واژه اى مى‏نماید.

 اصطلاح نامه کلام اسلامى‏

 این پژوهش به همت گروه پژوهشى کلام اسلامى‏در سال1375 و با هم‏کارى اساتید مشاور آغاز گردید و در سال‏1382به پایان رسید، که دردوجلد با1116 صفحه و14814 اصطلاح به چاپ رسیده است. مجموعه فوق، با مراجعه به بیش از181منبع ‏کلام اسلامى ‏استخراج و به ‏سه ‏بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى شکل گرفته است.نمایش الفبایى، ساده ‏ترین روش نمایش اصطلاحات است که در آن هر اصطلاح در ردیف الفبایى خود قرار گرفته و اطلاعات مربوط را به نمایش مى ‏گذارد.نمایش نظام یافته، اصطلاحات از عام ‏ترین اصطلاح و خاص ‏ترین آن صورت مى‏ گیرد؛ البته، مترادف‏ ها و وابسته ‏ها نیز در آن نمودار مى ‏گردد.نمایش ترسیمى، در این روش تنها اصطلاحات مرجّح و موجود در سلسله مراتب علم(اعم و اخص) نمایش داده مى‏شود.این اصطلاح نامه در حوزه علم کلام اسلامى، فهرستى منظم از واژه‏هاى کلیدى و کاربردى آن حوزه به همراه روابط معنایى بین آن‏ها را ارائه مى‏دهد. هدف اساسى و کاربردى آن تهیه طرحى از حوزه این علم براى نشان دادن روابط منطقى میان مفاهیم اصطلاحات و ترسیم کلى و مجموعى از ساختار آن که در نظام‏هاى نمایه سازى کارآمد است و در سازمان دهى اطلاعات کلام اسلامى به ویژه در اطلاعات رایانه‏اى بسیار کارساز است.

اصطلاح ‏نامه اصول فقه‏

 این‏ تحقیق ‏توسط گروه‏ پژوهشى‏ اصول‏ فقه ‏در سال ‏1374 با همکارى اساتید مشاور آغاز گردید و درسال‏1378به پایان رسید، که دریک‏جلد با403صفحه و5394اصطلاح به چاپ رسیده است. مجموعه فوق، با مراجعه به بیش ‏از 180 منبع ‏اصولى ‏استخراج و به ‏سه ‏بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم شده است.در بخش الفبایى هر یک از اصطلاحات مربوط به اصول فقه در ردیف الفبایى خود قرار گرفته و روابط پیشینى اصطلاح نامه ‏اى میان آن و باقى اصطلاحات در حوزه فقه معین شده است. در بخش نظام یافته تمامى اصطلاحات اصول فقه از عام‏ ترین اصطلاح به همراه مترادف ‏ها، اخص ها و وابسته ها تا خاص ‏ترین آن تنظیم یافته است به نوعى که مى توان مجموعه اصطلاحات اصول فقه را به صورت رده بندى شده با همه اطلاعات فرعى در این بخش ملاحظه کرد. بخش سلسله مراتبى دست‏رسى به رده‏هاى اعم و اخص را به صورت منظم رده بندى با تعیین لحاظ ممکن نموده است.

اصطلاح نامه اخلاق اسلامی

تدوین اصطلاح‏نامه اخلاق اسلامى‏در سال1376 با هم‏کارى اساتید مشاور آغاز گردید و تحقیق آن درسال1382 به پایان رسید. این مجموعه حاوى‏4728اصطلاح است که با مراجعه به‏175منبع اخلاقى در سه بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم گردیده و چاپ و نشر گردید.

اصطلاح ‏نامه علوم حدیث‏

 تدوین اصطلاح‏نامه علوم حدیث در دو بخش اصطلاحات و اعلام رجالى در اواخر سال1376 با هم‏کارى استادان مشاور شروع شده و تحقیق آن در بخش اصطلاحات درسال‏1382به پایان رسید. این مجموعه حاوى8100 اصطلاح و افزون بر22000اعلام رجالى با روابط خاص خود است که بیش از30100 واژه را در بر گرفته و با مراجعه به120 کتاب علوم حدیثى استخراج گردیده و بخش اصطلاحات آن چاپ و نشر گردید.

اصطلاح ‏نامه معارف مهدوی

 تدوین اصطلاح نامه معارف مهدوی از سال 1390 آغاز و در سال 1393 به پایان رسید. این مجموعه حاوی 2000 اصطلاح در حوزه معارف مربوط به وجود مقدس امام زمان(عج) است که در سال 1393 در قالب ویکی معارف مهدوی توسط ریاست دفتر تبلیغات اسلامی رونمایی گردید.

اصطلاح نامه اصلاح الگوی مصرف

  طرح تدوین اصطلاح نامه اصطلاح الگوی مصرف در تیرماه 1388 آغاز و با مطالعه 15 کتاب و بیش از چهارصد مقاله و پس از طی مراحل تحقیق  در سال 1389 منتشر گردید. (تعداد کل واژه ها: 1192، تعداد واژه های راس: 15، تعداد واژه های مرجح 988، تعداد واژه های نامرجح 204، تعداد واژه های اعم 245، تعداد واژه های وابسته 707)

اصطلاح ‏نامه فقه‏

تدوین اصطلاح نامه فقه به جهت گستردگى و تنوع موضوعات فقهى و وسعت منابع از شیعه و سنی, و نیز حساسیّت ویژه‌اى که درباره این علم وجود دارد, متوقف بر تدوین اصطلاح نامههاى سایرعلوم اسلامى گردید تا از تجارب آن‌ها استفاده شده و راه تدوین اصطلاح نامه فقه آسان‌تر گردد. لذا طرح تدوین آن در سال 1376 و پس از تدوین اصطلاح نامه‌هاى دیگر علوم اسلامى مطرح و تصویب شد و تدوین آن از سال 1378 با هم کارى اساتید مشاور شروع و با بررسى بیش از 500 عنوان کتاب فقهى اعم از شیعه و سنی, تحقیق آن به انجام رسیده و تکلیف 50 باب فقهى با بیش از 50000 اصطلاح به همراه روابط آن (رابطه ترادف, اعم و اخص, وابسته, تعیین مشترکات لفظی, ذکر یادداشت دامنه و لحاظ تقسیم) معین شد و پس از طی مراحل تحقیق که عبارتند از: منبع گزینی، ارزش گذاری و درجه بندی آنها، تحقیق و استخراج اصطلاحات، ایجاد روابط بین اصطلاحات، بازنگری و اصلاحات لازم، بررسی و تصویب نهایی؛ این موارد به دست آمد: تعداد کل واژه ها: 51495، تعداد واژه های راس: 12، تعداد واژه های مرجح 42032،  تعداد واژه های نامرجح 9390،  تعداد واژه های اعم 8233، تعداد واژه های وابسته 37235 و تعداد واژه های اخص 41809 .

2. آثار در دست نشر

ویرایش اصطلاح نامه علوم قرآنی

اصطلاح ‏نامه مسائل جدید کلامی

تدوین اصطلاح‏نامه مسائل جدید کلامی از سال1386 با هم‏کارى استادان مشاور شروع شده و تحقیق آن در درسال‏1393به پایان رسید. این مجموعه حاوى6000 اصطلاح   از 40 کتاب  کلام جدید است که همه مراحل آن به اتمام رسیده و آماده چاپ و نشر  است.

اصطلاح‌نامه حقوق جزای اختصاصی؛

اصطلاح‌نامه حقوق جزای عمومی؛

3. آثارآماده جهت نشر:

اصطلاح‌نامه اعلام رجالی (اصطلاح نامه راویان حدیث)

تدوین اصطلاح نامه راویان حدیث در سال 1382 آغاز و پس از طی مراحل تحقیق در سال 1390 آماده انتشار گردید؛ که در حال حاضر در مرحله پیگیری جهت چاپ قرار دارد.

4. پروژه‌های در دست تحقیق

اصطلاح‌نامه ادیان.

به روز رسانی اصطلاح نامه ها

- ویرایش اصطلاح نامه اخلاق اسلامی

- ویرایش اصطلاح نامه کلام اسلامی

فايلها
کلان پروژه اصطلاح نامه-980118.pdf 211.821 KB کلان پروژه اصطلاح نامه-980118
 
امتیاز دهی
 
 


مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 5430
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

مركز اطلاعات و مدارك اسلامي
مجری سایت : شرکت سیگما